De perfectionist en… de sociale rekening-courant

De attente perfectionist

Veel perfectionisten zijn heel behulpzaam en attent richting hun omgeving. Ze hebben vaak gevoelige antennes voor ‘de mens in nood’ en nemen automatisch de verantwoordelijkheid op zich om die ander te helpen, te adviseren of regelmatig belangstellend te informeren naar hun welzijn. Dit lijkt mooi, maar die behulpzaamheid blijkt niet altijd geheel belangeloos te zijn.

De sociale rekening-courant

De aandacht voor het welzijn van de ander vormt als het ware een ‘potje’ naastenliefde; ergens bouwt zich een sociale rekening courant op. In tijden van nood zou je daar graag uit willen putten, maar in de praktijk blijkt het meestal niet zo te werken.

Regelmatig hoor ik een perfectionist gefrustreerd roepen: ‘Toen zij het moeilijk had, stond ik altijd voor haar klaar. En nu ik het nodig heb, geeft ze niet thuis!’ Ook de empathische, coachende leidinggevende met een perfectionistische inslag krijgt regelmatig dat deksel op de neus: hij of zij ontziet de medewerker met privéproblemen of stressklachten, geeft regelmatig complimentjes, informeert en geeft aandacht, enzovoort. Maar als die medewerker vervolgens toch uitvalt, verwacht de leidinggevende in de weg naar herstel veel meer loyaliteit en inzet dan diegene laat zien.

Hoe ontstaat dat ‘negatieve saldo’?

De meeste mensen denken van zichzelf dat ze attent en oprecht geïnteresseerd zijn in anderen. Daardoor zien ze jouw attente gedrag, die extra aandacht helemaal niet als ‘extra’ of bijzonder. Het past in het verwachtingspatroon dat ze van je hebben. En zij weten bovendien niet dat jij altijd behulpzaam bent, naar iedereen! Zij krijgen daar immers maar een klein stukje van mee. En dat stukje komt in hun beleving overeen met gedrag dat zij zelf met enige regelmaat laten zien. Daarom is het niet zo vreemd dat anderen zich totaal niet bewust zijn van dat ‘potje’ waar zij blijkbaar ook nog een duit in zouden moeten doen.

Voor wie doe je het nou echt?

Verschillende onderzoeken tonen aan dat iets voor een ander doen, de schenker ook een goed gevoel geeft. Denk aan de voorpret van het kopen van een prachtig, verrassend cadeau en de voldoening die het geeft als je een ander daarvan ziet genieten. De grote vraag is, is jouw attente gedrag echt volledig gericht op het welzijn van die ander, of ook (vooral) op jezelf? Want als jij altijd de eerste, en ook nog de meest attente van een stel bent, mag je jezelf afvragen of de balans in jullie verhouding wel oké is. Jouw goede gevoel als ‘gever’ kan de ‘ontvanger’ een minder goed gevoel geven. ‘Je hebt mij nodig, ik ben sterker, zorgzamer, enzovoort …’ kan onbewust bijdragen aan een ongelijke verhouding en een terugtrekkende beweging opleveren: ‘als ik het toch niet van jou kan winnen, ga ik daar ook geen moeite meer voor doen.’

Voor wat hoort wat

Je hebt natuurlijk sowieso iets op te lossen als je jouw attente gedrag inzet als bliksemafleider: ‘als ik me focus op jouw ellende dan hoef ik me even niet bezig te houden met mijn eigen zorgen.’ Buiten dat geldt voor de meeste rekeninghouders: meer balans in ‘voor wat hoort wat’ geeft een gelijkwaardigere verhouding. Dat kan voor jou betekenen dat je richting anderen minder attent moet zijn dan je gewend bent. In plaats daarvan kun je meer aandacht besteden aan jezelf, vaak een ondergeschoven kindje bij perfectionisten!